Osteoporoza jest chorobą układu szkieletowego, która charakteryzuje się ubytkiem masy i zmianą mikroarchitekury kości. Nieprawidłowości te sprawiają, że układ kostny chorego jest podatny na złamania. Szacuje się, że w Polsce osteoporozę może mieć nawet 2,8 miliona osób. Ile procent z nich stanowią mężczyźni? Nie do końca wiadomo, bo osteoporoza przez wiele lat była traktowana głównie jako choroba kobiet w okresie pomenopauzalnym oraz osób używających przez długie lata glikokortykoidy. Jakie postaci i przyczyny może mieć osteoporoza u mężczyzn?

Trzy rodzaje

Podział osteoporozy u mężczyzn opiera się na przyczynach pojawienia się schorzenia. I tak, wyróżnia się osteoporozę inwolucyjną, nazywaną też czasami starczą, osteoporozę wtórną oraz osteoporozę idiopatyczną. Pierwszy tym schorzenia pojawia się najczęściej u panów w zaawansowanym wieku. Osteoporoza wtórna może być wynikiem stosowania określonych leków lub innych substancji, które doprowadziły do wymywania wapnia z kości i stanowi około 20 procent przypadków choroby. Ostatni typ osteoporozy, osteoporoza idiopatyczna, jest rozpoznawana, gdy nie udaje się określić jednoznacznej przyczyny powstania stanu chorobowego. 

Osteoporoza inwolucyjna

Nie do końca wiadomo, dlaczego u mężczyzn wraz z wiekiem zmniejsza się masa kostna, a wzrasta tzw. obrót kości, czyli resorpcja składników mineralnych. Wiek wymusza też większe zapotrzebowanie na wapń: u młodych mężczyzn minimalna ilość tego pierwiastka w ciągu doby powinna wynosić około 400-600 mg, zaś u starszych panów jest to już 800-1000 mg. 

Sama suplementacja wapnia w diecie mężczyzn nie przynosi spodziewanych pozytywnych efektów. Wraz z wiekiem wzrasta ryzyko upośledzenia hydroksylacji witaminy D, co z kolei prowadzi do mniejszej dostępności jej aktywnych metabolitów i większego zapotrzebowania na tę niezbędną do prawidłowego przyswajania wapnia witaminę. Wraz z wiekiem spada często aktywność fizyczna przy jednoczesnym zwiększeniu masy ciała, co także prowadzi do osłabienia kości. 

Nie bez znaczenia są też zmiany hormonalne, towarzyszące andropauzie. Mniejsze stężenie testosteronu we krwi zaobserwowano u 70 procent mężczyzn, którzy złamali biodro oraz u 20 procent panów z kompresyjnymi złamaniami kręgosłupa. 

Osteoporoza wtórna i idiopatyczna

Pierwszy rodzaj osteoporozy obserwowany jest przede wszystkim u osób, które stosowały przez dłuższy czas glikokortykoidy. Najczęstszą przyczyną używania leków z tej grupy w Polsce jest przewlekła obturacyjna choroba płuc (POChP). 

Inną przyczyną osteoporozy wtórnej może być hipogonadyzm, wynikający z niewrażliwości młodych chłopców na androgeny lub u dojrzałych mężczyzn z choroby (np. anoreksji) i leczenia (np. raka prostaty). Osteoporoza może być też wynikiem choroby układu pokarmowego i zaburzeń wchłaniania wapnia. Mniejsza masa kostna obserwowana jest, np. u chorych po gastrektomii, czyli całkowitym lub prawie całkowitym usunięciu żołądka. Przyczyną wystąpienia osteoporozy u mężczyzny może być również nadczynność tarczycy oraz zwiększone wydalanie wapnia wraz z moczem.

Do osteoporozy może doprowadzić alkoholizm, który prowadzi do zmniejszenia syntezy białek macierzy kostnej, liczby i aktywności osteoblastów i przyswajalności wapnia. Po trzydziestu latach wypalania paczki papierosów dziennie wrasta dwukrotnie ryzyko wystąpienia osteoporozy wtórnej u mężczyzn. 

Pozostałe przypadki osteoporozy, w których nie udało się znaleźć jednoznacznej przyczyny wystąpienia choroby, określa się wspólnym mianem osteoporozy idiopatycznej.