Przepisy kodeksu przewidują możliwość uzyskania pomocy prawnej z urzędu. Pomoc ta jest przeznaczona dla tych osób, których sytuacja rodzinna i majątkowa uniemożliwia pokrycie kosztów zawodowego pełnomocnika.  Z pomocy tej mogą także skorzystać osoby prawne, np. spółki kapitałowe oraz tzw. jednostki organizacyjne jak spółki osobowe czy wspólnoty mieszkaniowe.

Wniosek o ustanowienie adwokata lub radcy prawnego z urzędu należy zgłosić wraz z wnioskiem o zwolnienie od kosztów. Można to uczynić na piśmie lub ustnie w sądzie, w którym sprawa ma być wytoczona lub już się toczy. Do wniosku o ustanowienie pełnomocnika należy załączyć oświadczenie obejmujące dane o swoim stanie rodzinnym, majątku, dochodach i źródłach utrzymania. Formularz tego oświadczenia dostępny jest w każdym sądzie oraz na stronie internetowej Ministerstwa Sprawiedliwości. Jednak, jeżeli strona została uprzednio zwolniona przez sąd z kosztów sądowych, to zwolniona jest również z obowiązku składania oświadczenia o niemożliwości pokrycia kosztów wynagrodzenia adwokata bądź radcy prawnego. W przypadku natomiast osób prawnych lub innych jednostek organizacyjnych, którym ustawa przyznaje zdolność prawną niezbędne jest jedynie złożenie odpowiedniego wniosku o ustanowienie radcy prawnego bądź adwokata z urzędu. We wniosku dany podmiot musi wykazać, że nie ma dostatecznych środków na poniesienie kosztów.

Pełnomocnik ustanowiony przez sąd z urzędu reprezentuje stronę aż do prawomocnego zakończenia postępowania. Wynagrodzenie takiego pełnomocnika jest pokrywane przez Skarb Państwa.